پرده های سه تار

سه تار، سازی با قدمت طولانی در موسیقی ایرانی است، که با صدای دلنشین و حالت‌‌های مختلف نواختن، جایگاه ویژه‌ای دارد. پرده ‌های سه تار، نقاط مشخصی روی دسته ساز هستند، که با فشردن سیم‌‌ها روی آن‌ها، نت‌های مختلفی تولید می‌شود.

شناخت دقیق پرده‌های سه تار و جایگاه آنها، برای هر نوازنده‌‌ای ضروری است؛ تا بتواند ملودی ‌های دلخواه خود را بنوازد. هر سیم سه تار، مجموعه‌ ای از پرده ‌ها را در بر می ‌گیرد، که هر کدام صدایی خاص تولید می‌ کنند.

فهمیدن پرده های سه تار سه مزیت اساسی دارد؛ اولا با دانستن نام پرده ها، می توانید نت های نوشته شده بر روی کاغذ را به راحتی بر روی ساز اجرا کنید. ثانیا بسیاری از آموزش های سه تار بر اساس نام پرده ها ارائه می شوند. ثالثا با شناخت نام‌های پرده سه تار، می توانید ملودی های جدیدی خلق کنید.

معرفی پرده های سه تار و کاربرد آنها

پرده ها در ساز سه تار همانند خطوطی هستند، که بر روی دسته ساز کشیده شده و فواصل موسیقایی را، برای نوازنده مشخص می کنند. با فشردن سیم ها بر روی پرده های سه تار، نوازنده می تواند نت های مختلفی را تولید کند.

پرده های سه تار معمولاً از جنس روده حیوانات، ابریشم یا الیاف مصنوعی ساخته می شوند. هر کدام از این مواد، ویژگی های صوتی متفاوتی به ساز می بخشند. پرده های روده صدای گرم تر و طبیعی تری به ساز می دهند و در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می گرفتند.

پرده های ابریشمی نیز صدایی شفاف تر و کمی تیزتر دارند. همچنین پرده های مصنوعی از نظر دوام و ثبات کوک بهتر هستند و در سازهای مدرن تر بیشتر استفاده می شوند. در دوره آموزشی کتاب چهل و هشت آهنگ برای سه تار، به صورت کامل با این پرده های سه تار آشنا می شوید.

سه تار معمولاً ۲۵ و ۲۸ پرده دارد. هر پرده سه تار به یک نت خاص اختصاص داده شده است. نام گذاری پرده‌های سه تار، بر اساس فاصله آنها از شیطانک (نقطه اتصال سیم به دسته ساز) و نت پایه کوک ساز انجام می شود. پرده ها در سه تار کاربردهای بسیار مهمی دارند، که چند مورد از آنها عبارتند از:

• تعیین نت ها؛ هر پرده به یک نت خاص اختصاص دارد و با فشردن سیم بر روی پرده، آن نت تولید می شود.
• ایجاد فواصل موسیقایی؛ فاصله بین پرده ها، فواصل موسیقایی مختلف را ایجاد می کند.
• تغییر کوک ساز؛ با جابه جایی پرده ها می توان، کوک ساز را تغییر داد و به دستگاه های موسیقی مختلف دست یافت.

اهمیت شناخت پرده های سه تار

شناخت پرده ها برای هر نوازنده سه تار ضروری است. برای یاد گرفتن این پرده های سه تار هم، باید در یک آموزشگاه معتبر، مانند آموزشگاه موسیقی فرمات موزیک ثبت نام کنید. با دانستن جایگاه پرده ها، نوازنده می تواند کارهای زیر را انجام دهد:

1. نت خوانی؛ نت های نوشته شده بر روی نت را به راحتی بر روی ساز اجرا کند.
2. آهنگ سازی؛ ملودی ها و آهنگ های جدیدی را بسازد.
3. تکنیک های نوازندگی؛ تکنیک های مختلف نوازندگی مانند مضراب کوبی، انگشت گذاری و ویبراسیون را به خوبی اجرا کند.

نکات مهم درباره پرده سه تار

در مورد پرده سه تار به سه نکته زیر توجه داشته باشید:

• تنظیم پرده ها؛ پرده ها باید به طور دقیق تنظیم شوند، تا صدای ساز تمیز و بدون نویز باشد.
• تعویض پرده ها؛ پرده ها در طول زمان کش می آیند و نیاز به تعویض دارند.
• مراقبت از پرده ها؛ برای حفظ کیفیت پرده ها، باید از آن ها به خوبی مراقبت کرد و از برخورد اجسام تیز با آن ها جلوگیری کرد.

عوامل موثر بر جایگاه پرده ها

عوامل زیر در جایگاه پرده های سه تار موثر هستند:

1. کوک ساز؛ کوک ساز به طور مستقیم بر جایگاه پرده ها تاثیر می گذارد. تغییر کوک باعث تغییر جایگاه پرده ها می شود.
2. جنس پرده؛ جنس پرده ها (روده، ابریشم یا مصنوعی) نیز می تواند بر کشش پرده و در نتیجه جایگاه آن تاثیر بگذارد.
3. دما و رطوبت؛ تغییرات دما و رطوبت محیط نیز می توانند بر کشش پرده ها و جایگاه آن ها تاثیر بگذارند.

جایگاه پرده های سه تار و نام پرده ها بر روی دسته سه تار

پرده های سه تار همانند خطوطی هستند، که بر روی دسته ساز کشیده شده و فواصل موسیقایی را برای نوازنده مشخص می کنند. با فشردن سیم ها بر روی پرده ها، نوازنده می تواند؛ نت های مختلفی را تولید کند.

اهمیت شناخت جایگاه پرده ها سه مورد است. اولین مورد، نت خوانی دقیق است. در واقع دانستن دقیق جایگاه هر پرده، نوازنده را قادر می سازد، تا نت های نوشته شده بر روی نت را با دقت اجرا کند.

دومین مورد، اجرای تکنیک های مختلف می باشد؛ چرا که آشنایی با جایگاه پرده ها برای اجرای تکنیک های پیچیده مانند مضراب کوبی، انگشت گذاری و ویبراسیون ضروری است. سومین مورد نیز آهنگ سازی و بداهه نوازی است. با شناخت کامل پرده ها، نوازنده می تواند ملودی های جدیدی خلق کرده و بداهه نوازی کند.

نام گذاری پرده ها نیز بر اساس فاصله آنها از شیطانک (نقطه اتصال سیم به دسته ساز) و نت پایه کوک ساز انجام می شود. در کوک استاندارد سه تار (دو-سل-دو-دو)، سیم اول روی نت دو کوک می شود.

بنابراین پرده اول بعد از شیطانک نت «ر»، پرده دوم «می» و به همین ترتیب ادامه می یابد. جدول نام پرده ها بر روی سیم اول سه تار به شرح زیر است. توجه داشته باشید، که این جدول برای سیم اول سه تار در کوک استاندارد است. برای سیم های دیگر و کوک های متفاوت، نام پرده ها تغییر می کند.

نام پرده های سه تار روی سیم اول سه تار

همانطور که می دانید، سه تار معمولاً چهار سیم دارد و نام پرده ها بر اساس کوک ساز و فاصله آن ها از شیطانک (نقطه اتصال سیم به دسته ساز) تعیین می شود. در کوک استاندارد سه تار (دو-سل-دو-دو)، سیم اول روی نت دو کوک می شود. به این ترتیب، نام پرده ها بر روی سیم اول به این صورت خواهد بود:

• پرده اول؛ ر
• پرده دوم؛ می
• پرده سوم؛ فا
• پرده چهارم؛ سل
• پرده پنجم؛ لا
• پرده ششم؛ سی

و به همین ترتیب ادامه می یابد. توجه داشته باشید، که این ترتیب برای سیم اول سه تار در کوک استاندارد است. برای سیم های دیگر و کوک های متفاوت، نام پرده ها تغییر می کند. این نکته را هم ذکر کنیم، که این لیست تنها ابتدای نام پرده ها را نشان می دهد و تا انتهای دسته ادامه پیدا می کند.

نام پرده های سه تار روی سیم دوم

سیم دوم سه تار، یکی از مهم ترین سیم ها برای نواختن ملودی هاست. شناخت دقیق نام و جایگاه پرده های این سیم، برای هر نوازنده سه تار، بسیار ضروری است.

قبل از اینکه به نام پرده ها بپردازیم؛ لازم است بدانیم که سیم دوم سه تار، در کوک استاندارد، نت پایه “سل” را تولید می کند؛ یعنی زمانی که شما سیم دوم را به صورت آزاد (بدون فشردن روی پرده) بنوازید؛ صدایی با نت “سل” خواهید شنید. پس از نت “سل”، سایر نت ها بر روی سیم دوم به ترتیب زیر قرار می گیرند:

1. لا کرن؛ اولین پرده پس از شیطانک، نت “لا کرن” را تولید می کند.
2. لا؛ پرده بعدی، نت “لا” را ایجاد می کند.
3. سی؛ پرده بعد از “لا”، نت “سی” است.
4. دو؛ پس از “سی”، به نت “دو” می رسیم.
5. ر؛ پرده بعدی، نت “ر” را تولید می کند.
6. می؛ در نهایت، آخرین پرده معمولاً روی سیم دوم، نت “می” است.

البته جایگاه دقیق پرده ها می تواند؛ بر اساس اندازه سه تار و سلیقه نوازنده کمی متفاوت باشد. علاوه بر پرده های اصلی که در جدول ذکر شد؛ ممکن است از پرده های فرعی نیز استفاده شود.

این پرده ها برای ایجاد نت های دقیق تر و اجرای برخی تکنیک ها به کار می روند. همچنین کوک سه تار می تواند؛ بر روی نام و جایگاه پرده ها تأثیرگذار باشد. اما در کوک استاندارد، ترتیب نت ها به صورت ذکر شده است.

برای یادگیری کامل پرده های سیم دوم، تمرین مداوم و منظم ضروری است. سعی کنید؛ با استفاده از یک کتاب آموزش سه تار یا با کمک یک معلم، به تمرین پرداخته و جایگاه پرده ها را به خاطر بسپارید. در دوره جامع تکنیک‌های تار و سه‌تار می توانید؛ پرده های سیم دوم، را به طور کامل یاد بگیرید.

منابع آموزشی برای شناخت پرده های سه تار

به منظور شناخت هر چه بهتر پرده های سه تار می توانید؛ از منابع زیر کمک بگیرید:

• کتاب های آموزشی سه تار؛ بسیاری از کتاب های آموزشی سه تار، بخش هایی را به توضیح جایگاه پرده ها و تمرین های مربوط به آن اختصاص داده اند.
• ویدئوهای آموزشی؛ ویدئوهای آموزشی بسیاری در اینترنت موجود است، که به صورت تصویری و صوتی جایگاه پرده ها را آموزش می دهند.
• آموزش های خصوصی؛ شرکت در کلاس های خصوصی با یک معلم با تجربه می تواند؛ به شما کمک کند تا به سرعت و به‌طور موثر، جایگاه پرده ها را یاد بگیرید.

سخن پایانی درباره پرده های سه تار

پرده ها یکی از مهم ترین اجزای ساز سه تار هستند و نقش بسیار مهمی، در تولید صدا و اجرای موسیقی ایفا می کنند. شناخت کامل پرده‌های سه تار و کاربرد آن ها، برای هر نوازنده سه تار ضروری است.

اگر امکان استفاده از کلاس های آموزشی حضوری برای شما فراهم نیست؛ توصیه می شود برای یادگیری بهتر، از ویدیوهای آموزشی نیز استفاده کنید. در یوتیوب و سایر پلتفرم های آموزشی، ویدیوهای بسیاری در مورد آموزش سه تار و شناخت پرده ها وجود دارد.

البته اگر بخواهید به صورت منظم و اصولی هر پرده سه تار را یاد بگیرید؛ باید در بهترین آموزشگاه موسیقی آنلاین ثبت نام کنید. در انتها باید بگوییم که توضیحات این متن، تنها یک مقدمه کلی درباره جایگاه پرده های سه تار است.