مقایسه ضخامت سیم های سه تار و تار

در این مقاله قصد داریم؛ راجع به مقایسه ضخامت سیم های سه تار و تار و روش تعویض سیم در این دو ساز، مطالبی را بیان کنیم. سیم های تار و سه تار، یکی اجزای اصلی این دو ساز هستند. به هیچ عنوان نمی‌‌توان، بدون تنظیم کردن اصولی این سیم ‌ها انتظار داشت، که صدای خوبی از دو ساز سه تار و تار خارج شود. سیم های ساز سه تار و تار، انواع مختلفی دارند؛ به عنوان مثال می‌توانند؛ از جنس برنز یا فولاد و یا موارد دیگر ساخته شده باشند. ضخامت سیم سه تار و تار نیز در انواع مختلف آن، متنوع است.

از ساز سه تار در موسیقی دستگاهی ایران استفاده می‌‌شود. البته امکان تک‌نوازی با آن نیز وجود دارد. برای ساخت سه تار، از چوب درختان توت، افرا و گردو استفاده می‌‌شود و دسته این ساز نیز، معمولا از جنس برنز یا فولاد درست می‌‌شود. ساز سه تار دو قسمت اصلی دارد، که عبارت از «کاسه» و «دسته» هستند.

تار نیز یکی از سازهای زهی اصیل ایران است، که نواختن آن به وسیله مضراب صورت می‌ گیرد. اگر به گذشته نگاه کنیم؛ متوجه می‌‌شویم که قبلاً ساز تار دارای ۵ سیم بوده است؛ ولی موسیقی‌دان برجسته ایران، یعنی «درویش خان» یا همان «غلامحسین درویش»، یک سیم ششم هم به این ساز اضافه کرد. تمام تارهای امروزی هم دارای ۶ سیم هستند. البته این سیم ششم، بیشتر کاربرد پشتیبانی برای سیم‌های دیگر را دارد. ۱۰ Top Persian musical instruments

ترتیب سیم های سه تار

معمولا ترتیب سیم ‌های موجود در ساز سه تار به ترتیب زیر است:

1. سیم اول که سیم «حاد» نام دارد؛ از جنس فولاد است و رنگ سفیدی دارد. ضخامت این سیم نیز ۲۰ تا ۲۲ میکرون است.
2. سیم دوم که سیم «زیر» نام دارد؛ از جنس برنز است و رنگ زردی دارد و طبیعتاً ضخامت آن هم ۲۲ تا ۲۵ میکرون است.
3. سیم سوم که سیم «مشتاق» یا «زنگ» نام دارد؛ از جنس فولاد است و رنگ سفیدی دارد. ضخامت این سیم نیز ۲۰ تا ۲۲ میکرون است.
4. سیم چهارم که سیم «بم» نام دارد؛ از جنس برنز است و رنگ زردی دارد. ضخامت این سیم هم ۳۵ تا ۴۰ میکرون است.

ترتیب سیم‌ های تار

ساز تار دارای انواع مختلفی است و تعداد سیم‌‌ها و نوع آن‌ها، در انواع مختلف تار با هم متفاوت است. با وجود این، تار ایرانی که در این مقاله مورد نظر ما است؛ دارای ۶ سیم فلزی است، که سیم اول و دوم آن با نام «سیم‌های سفید» شناخته می‌‌شوند و جنس فولادی دارند. ضخامت آن‌ها نیز ۱۸ تا ۲۰ میکرون است. این دو سیم بر روی “دو” کوک می‌شوند. ‌

سیم‌های سوم و چهارم ساز تار نیز، با نام «سیم‌های زرد» شناخته می‌شوند و قطر آن‌ها نیز، بین ۱۸ میکرون تا ۲۲ میکرون است. جنس این دو سیم هم از نوع مس و روی است و به صورت “سل” کوک می‌‌شود. پنجمین سیم ساز تار هم، «سیم سفید فولادی» است و ششمین سیم نیز «سیم بم» نام دارد، که «سیم زرد برنجی» می‌‌باشد. کوک سیم‌های پنجم و ششم هم، در اجرای دستگاههای موسیقی ایرانی مختلف فرق می‌‌کند؛ ولی چیزی که معمول است؛ این است که این دو سیم یک اکتاو نسبت به سیم‌های اول و دوم، بم‌تر کوک می‌شوند.

جدید

مقایسه

مشاهده سریع

افزودن به علاقه مندی

افزودن به سبد خرید

دوره جامع تکنیک‌های تار و سه‌تار

آموزش موسیقی

نمره ۳.۷۸ از ۵

۹۹۹,۰۰۰ تومان

مقایسه

مشاهده سریع

افزودن به علاقه مندی

افزودن به سبد خرید

دوره آموزشی کتاب چهل و هشت آهنگ برای تار

آموزش موسیقی

نمره ۴.۰۰ از ۵

۹۰۰,۰۰۰ تومان

ضخامت سیم های ساز سه تار و تار

سوالی که برای بسیاری از هنرجویان پیش می‌آید؛ این است که ضخامت سیم های سه تار و تار چقدر است؟ همان‌طور که در بالا هم اشاره کردیم؛ ضخامت سیم های سه تار سفید، برابر با ۱۸ تا ۲۰ میکرون است. در عین حال، این که دقیقاً ضخامت سیم های سفید موجود در یک سه تار، چقدر باشد؛ به عواملی مانند صدای ساز نوازنده، فشار پنجه و مضراب او و از همه مهم‌تر، به علاقۀ شخصی این فرد بستگی دارد. البته جنس سیم‌های سفید هم می‌‌تواند؛ عامل دیگری باشد؛ برای این که نوازنده ضخامت خاصی از آن را انتخاب کند.

با وجود این، باید شما به این نکته دقت کنید، که ضخامت سیم های سه تار زرد شما، باید از ضخامت سیم های سه تار سفید بیشتر باشد؛ مثلاً اگر ضخامت سیم سفید ۱۸ میکرون است؛ باید ضخامت سیم زرد سُل (Sol) برابر با ۲۰ میکرون باشد. اگر هم ضخامت سیم سفید ۲۰ میکرون باشد؛ باید ضخامت سیم زرد سُل، برابر با ۲۲ میکرون باشد.

زمان تعویض سیم های ساز سه تار و تار

اگر بخواهیم؛ راجع به زمان تعویض سیم‌ های ساز سه تار و تار مطالبی را بیان کنیم؛ باید بگوییم که عوامل مختلفی می‌‌توانند؛ باعث خراب شدن این سیم‌‌ها شوند و شما را مجبور به تعویض آن‌ها کنند. برخی از مهم‌‌ترین عوامل موثر در زمان تعویض سیم های ساز سه تار و تار، عبارت هستند از:

• وارد آوردن فشار زیاد به سیم های ساز توسط نوازنده؛
• کیفیت پایین ساز و سیم‌‌های آن؛
• استفاده زیاد از ساز و خراب شدن آن‌ها به مرور زمان؛
• زیاد بودن رطوبت در محیطی که ساز را در آن قرار می‌‌دهیم و پایین آمدن عمر مفید ساز به همین دلیل.

در واقع، عواملی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم؛ باعث می‌‌شوند که ساز شما با مشکلاتی، مثل زنگ‌زدگی و دوصدایی و گز زدن و پایدار نبودن کوک‌‌ها و رنجه شدن در بخش پشت پرده و مواردی، مانند این مواجه شود که در این صورت، شما چاره‌ای جز تعویض سیم نخواهید داشت.

روش تعویض سیم های سه تار و تار

اگر یک یا چند مورد از سیم های سه تار و یا تار شما خراب شده‌‌اند؛ نگران نباشید؛ چرا که تعویض آن‌ها اصلاً کار سختی نیست. این که ضخامت سیم های سه تار و تار چقدر است؛ اصلا در نحوه تعویض آن‌ها اهمیتی ندارد. در اینجا ما در مورد تعویض سیم های سه تار مطالبی را بیان می‌کنیم؛ ولی ساز تار هم فرق چندانی ندارد.

برای تعویض سیم های ساز خود، کافی است که شما سیم یا سیم‌های مورد نظر را خریداری کنید. معمولاً خود فروشنده، دو سر سیم را به هم می‌‌تاباند و یک حلقه درست می‌‌کند، تا آن سیم، آمادۀ اتصال به ساز شما شود. اگر هم سیم خریداری شده، حلقه نداشت؛ می‌‌توانید به راحتی، خودتان این کار را انجام دهید.

برای حلقه زدن سیم، ابتدا باید سر آن را به روی خودش برگردانید و به آن یک تاب بدهید. بعد از درست شدن حلقه، انگشت کوچک خود را درون آن بتابانید. این کار باعث می‌‌شود که سیم‌ مورد نظر، آمادۀ وصل شدن به ساز شما شود. با انجام این کار، یک سر سیم درون دندانه‌‌های آن گیر می‌افتد و سر دیگر سیم نیز، به گوشی وصل خواهد شد.

زمانی که سیم را درون شیار انداختید؛ بایستی با دست راست محکم نگه دارید و دیگر سر سیم را از زیر پردۀ موجود در قسمت بالایی شیطانک عبور دهید و حلقه را به دور گوشی بیندازید. سپس بایستی، با دست چپ به آرامی آن را بپیچانید. بایستی تمام حواس خود را جمع کنید، که در هنگام پیچاندن آن، به گوشی سیم دوم برخوردی نداشته باشد. نگه داشتن سر سیمی که به سیم‌گیر وصل است (با دست راست)، باعث می‌‌شود که زیر دندانه‌های سیم‌گیر بیرون نیاید. بایستی با نهایت آرامش این کار را انجام بدهید.

در مرحله بعد، باید ساز خود را کوک کنید و تمام نکاتی را که در مورد بستن یک سیم عنوان کردیم؛ باید برای تمام سیم‌های دیگر یک سه تار تکرار کنید و بعد از بستن هر سیم، عمل کوک کردن ساز را نیز انجام دهید. استاد سینا خوشبین، در کلاس‌ آنلاین آموزش تار و سه تار فرمات موزیک، اطلاعات کاملی راجع به تعویض سیم های ساز سه تار و تار ارائه می‌کند.

اسم سیم های ساز سه تار و تار

سیم ‌های ساز سه تار و تار را می‌‌توانیم؛ در چند دسته قرار دهیم. در ادامه به معرفی هر کدام از این دسته‌ها می‌پردازیم.

سیم‌‌های سفید

ضخامت سیم های سه تار و تار (سیم‌های سفید) حداقل برابر با ۱۸ میکرون است. ضخامت سیم تار و سه تار نباید کمتر از این عدد باشد. سیم ‌های سفید که از جنس فولاد ساخته می‌‌شوند؛ به دو صورت روکش کروم و بدون روکش کروم، بر روی ساز قرار می‌ گیرند. البته باید به این نکته نیز اشاره کنیم، که سیم‌های سفید، محدود به این دو نوع نمی‌‌شوند و ممکن است؛ آلیاژ‌های متنوعی در ساخت آن‌ها استفاده شود.

سیم‌‌های زرد سه تار

ضخامت سیم تار و سه تار (سیم ‌های زرد) برابر با ۲۰ میکرون و ۳۵ میکرون هستند. در واقع دو نوع سیم زرد در این سازها وجود دارد. سیم زرد سُل که دارای قطری برابر با ۲۰ میکرون است و سیم زرد بم، که قطر ۳۵ میکرونی دارد. هر چقدر که ضخامت سیم تار و سه تار بیشتر باشد؛ صدای تولید شده توسط ساز نیز بم‌تر خواهد بود. در مورد جنس سیم‌های زرد هم باید بگوییم، که این سیم‌ها که بعضی موقع با رنگ قرمز هم دیده می‌‌شوند؛ دارای جنس برنز هستند.

البته تا سه دهه قبل، برای ساخت سیم‌های زرد از جنس برنج هم استفاده می‌‌شد؛ ولی چون صدای سیم‌های ساخته شده از این جنس، کم‌زنگ‌تر بودند و کیفیت پایین‌تری داشتند؛ کم‌کم استفاده از این جنس کنار رفت و منسوخ شد. با وجود این هنوز هم نام این سیم‌ها، همان نام قبلی، یعنی سیم‌‌های زرد باقی مانده است.

سیم‌های فاقد روکش کروم و روکش‌دار

این نوع سیم‌‌ها معمولاً صدای شفاف‌تر، واضح‌تر، بازتر و زنگ‌‌تری تولید می‌‌کند. با وجود این،  چون سیم‌‌های روکش‌‌دار، صدای گرفته‌تری تولید می‌‌کنند؛ بیشتر نوازندگان تار و سه تار تمایل دارند، که از این نوع سیم‌ها در ساز خود استفاده کنند. در واقع صدای اضافۀ کمتری، توسط سیم‌‌های روکش‌‌دار تولید می‌‌شود و برای ضبط صدا، این نوع سیم‌ها مناسب‌تر هستند.

راه‌های جلوگیری از پاره شدن سیم های ساز سه تار و تار

ضخامت سیم های سه تار و تار هر چقدر هم که باشد؛ باز هم امکان پاره شدن دارد. با وجود این، اگر سیم ‌های ساز سه تار یا تار شما مکرراً پاره می‌‌شوند؛ باید دلیل بروز این اتفاق را پیدا کنید و از تکرار آن جلوگیری کنید. پاره شدن سیم ‌های سه تار و تار، به چند دلیل اتفاق می‌‌افتد، که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم.

کیفیت پایین سیم ها

ضخامت سیم های سه تار و تار کم است و به همین دلیل، اگر این سیم‌ها جنس خوبی نداشته باشند؛ احتمال پاره شدن آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. ضخامت سیم سه تار و تار دارای یک استاندارد است؛ ولی احتمال دارد که بعضی از سازندگان، این سیم‌ها را نازک‌تر از حد استاندارد تولید کنند. پس در هنگام خرید، نسبت به مناسب بودن کیفیت سیم های ساز سه تار و تار، اطمینان حاصل کنید.

پیچاندن زیاد سیم ها

رایج‌ترین دلیل پاره شدن سیم‌ها، پیچاندن بیش‌ازحد آن‌ها است. هم در زمان تمرین و هم در زمان کوک کردن ساز، ممکن است این اتفاق‌ها رخ دهد. زمانی که شما تسلط کافی بر ساز خود نداشته باشید و یا به بیان ساده‌تر، قلق گوشی ساز خود را ندانید؛ خیلی بیشتر از چیزی که نیاز هست؛ آن را پیچ می‌‌دهید و این پیچاندن بیش‌ازحد باعث می‌‌شود، که سیم‌ها کشیده شده و پاره شوند.

در بسیاری از مواقع، سیم‌های مختلف یک ساز، کاملاً کوک هستند؛ ولی چون نوازنده نمی‌‌تواند به خوبی بنوازد؛ احساس می‌‌کند که مشکل از کوک نبودن ساز است. به همین دلیل با پیچاندن بیش‌ازحد گوشی، هر چقدر هم که ضخامت سیم تار و سه تار زیاد باشد؛ آن‌ها را پاره‌ می‌‌کند. یک راه‌حل بسیار مناسب برای رفع این مشکل، کوک کردن ساز با کمک تیونر است. هر چقدر که آرام و با صبر و حوصله، سیم‌ها را بپیچانید؛ احتمال پاره شدن سیم‌‌های ساز شما کاهش پیدا می‌‌کند.

اجرای مضراب‌های محکم

دلیل سوم پاره شدن سیم های ساز تار و سه تار، اجرای مضراب‌های خیلی محکم در زمان نوازندگی است. یک نوازندۀ مبتدی، به دلیل احساساتی شدن و یا عصبی شدن، ضربات محکمی به سیم‌های ساز وارد می‌‌کند. بعضی از نوازنده‌ها هم ناخن‌‌های بلندی دارند، که همین ناخن‌های بلند، به جای این که به کار آن‌ها کمک کنند؛ باعث پاره شدن سیم‌های ساز آن‌ها می‌شوند. حتی اگر ضخامت سیم تار و سه تار، زیاد هم باشد؛ احتمال بروز این اتفاق وجود دارد.

در کلاس‌های آنلاین موسسه فرمات موزیک، نحوه نواختن صحیح سازهای تار و سه تار به شما آموزش داده می‌شود، که اگر به خوبی این کلاس‌ها را پیگیری کنید؛ می‌توانید بدون آسیب زدن به سیم‌های ساز خود، نوازندگی کنید.

نکته پایانی درباره ضخامت سیم تار و سه تار

معمولاً ضخامت سیم های سه تار و تار، بیشتر از ۱۸ میکرون و کمتر از ۴۵ میکرون می‌باشد. باید به این نکته توجه داشته باشید، که علاوه بر ضخامت سیم تار و سه تار، جنس این سیم‌ها و نوع استفاده نوازنده در میزان پاره شدن آن سیم‌ها اهیمت دارد. سیم های ساز سه تار و تار، جزء اصلی‌ترین بخش‌های این سازها هستند؛ بنابراین، انتخاب جنس و ضحامت مناسب آنها و تعویض به موقع این سیم‌ها، نقش مؤثری در افزایش کیفیت نوازندگی شما خواهد گذاشت.

سوالات متداول درباره سیم های ساز سه تار و تار

1. سه تار چند سیم دارد؟ ساز سه تار، ۴ سیم با نام‌های «حاد»، «زیر»، «مشتاق» و «بم» دارد.
2. جنس سیم سه تار چیست؟ جنس سیم‌های ساز تار، از فولاد، مس، روی، برنز است.