معرفی ساز فلوت

احتمالا اکثر ما با شنیدن نام فلوت، به یاد نی‌های قدیمی ایرانی می‌افتیم، که صدای سوزناکی تولید می‌کردند؛ اما در این مقاله، اطلاعات بیشتری درباره انواع ساز فلوت به دست می‌آوریم، و خواهیم دید که تفاوت اساسی بین نی ایرانی و انواع فلوت وجود دارد! حتی انواع فلوت مدرن نیز از نظر حجم صدای تولید شده و کاربرد آن‌ها در موسیقی کلاسیک و چیدمان ارکستری با یکدیگر تفاوت دارند، که در این مطلب به آن‌ها می‌پردازیم.

تاریخچه ساز فلوت، به مصری‌ها و یونانیان باستان باز می‌گردد و بر همین اساس، از قدیمی‌ترین سازهای شناخته شده در جهان به حساب می‌آید؛ اما رد پای این ساز، در موسیقی چینی نیز به چشم می‌خورد! نحوه نواختن این ساز محبوب، به صورت افقی در جهت راست یا چپ نوازنده است، و طنازی انگشتان دست بر روی سوراخ‌های روی ساز، آوای نت‌های موسیقی را به گوش می‌رساند.

معرفی ساز فلوت

ساز فلوت، در گروه سازهای بادی (دمی) قرار می‌گیرد، و شامل یک لوله نسبتا بلند با سوراخ‌های متعدد بر روی آن است. این ساز بادی، در قدیم از چوب ساخته می‌شده است؛ اما امروزه انواع فلوت با جنس‌های نقره، برنج، طلا، مس و مانند آن‌ها تولید می‌گردند. نوازنده، متناسب با میزان مهارت و توانایی خود در نواختن ساز فلوت، می‌تواند یک نوع از آن‌ها را انتخاب نماید.

ساز فلوت از قدیم تا به امروز، برای همنوازی با سازهای دیگر در گروه‌های کر و چیدمان‌های ارکستری انتخاب می‌شده است. اما فلوت، به دلیل صدای خاص و جذابی که دارد، می‌تواند در ارائه‌های سولو یا تکنوازی نیز، علاقمندان را به شنیدن صدای زیبای خود دعوت کند.

نحوه نواختن ساز فلوت

برای نواختن ساز فلوت، نوازنده باید ساز را به صورت افقی و موازی با شانه راست یا چپ خود نگه دارد؛ جهت نواختن ساز، بر اساس آناتومی بدن شخص و چپ دست یا راست دست بودن او مشخص می‌گردد. در طول نواختن ساز، نوازنده باید انگشتان دست خود را بر روی حفره‌های موجود روی فلوت حرکت دهد، تا نت‌های مختلف به صدا در آیند. البته گونه دیگری از فلوت وجود دارد، که با استفاده از دکمه‌های مختلف در محل حفره‌های ساز، نواختن آن را راحت‌تر می‌کند؛ این نوع فلوت، به دلیل نوازندگی راحت‌تر، طرفداران بیشتری دارد.

انواع ساز فلوت

در دسته‌بندی ساز فلوت مدرن، ۴ نوع ساز وجود دارند که همه آن‌ها می‌توانند دامنه مشخصی از نت‌های موسیقایی را بنوازند. این سازها از نظر ساختاری، تفاوت‌های محسوسی با یکدیگر دارند، که باعث می‌شود میزان نفس و فرم دهان، در حین نواختن هر ساز متفاوت باشد! در ادامه، توضیحات بیشتری درباره انواع ساز فلوت و ویژگی‌های آن‌ها ارائه می‌دهیم.

فلوت پیکولو

پیکولو از آن سازهایی است که با ایجاد صداهای طبیعی، مانند آواز پرندگان و طوفان، جذابیت فوق العاده‌ای به همنوازی در ارکسترها می‌دهد. این نوع فلوت، به عنوان کوچک‌ترین ساز این خانواده، به حساب می‌آید که از اواخر قرن هجدهم، وارد موسیقی شد. در همنوازی ارکستری، برای دوبل کردن صدای ویولن، می‌توان از پیکولو استفاده نمود. این ساز خوش صدا در قدیم از آج، شیشه و چوب ساخته می‌شد؛ اما امروزه ‌می‌توانید پیکولوی پلاستیکی، رزینی، برنجی، نیکلی، نقره‌ای و چوبی را نیز در بازار بیابید.

فلوت کنسرتی یا کلیددار

رایج‌ترین نوع در بین انواع ساز فلوت، فلوت کنسرتی یا کلیددار است که آن را با عنوان فلوت نقره یا فلوت تراورسیر نیز می‌شناسند! این ساز بسیار محبوب، صدای نرم و موزونی دارد و به صورت غیرانتقالی نواخته می‌شود. اگر چه این ساز نمی‌تواند بم‌ترین و زیرترین صداها را تولید کند، اما در بازه بین این دو، صدایی گرم و پر حجم خواهد داشت؛ معمولا در ساخت فلوت کنسرتی، از فلزات زیر استفاده می‌شود:

• طلا؛
• پلاتین؛
• نقره؛
• نیکل.

فلوت آلتو (ALTO)

هنگامی که فلوت آلتو نواخته می‌شود، صدایی بم‌تر نسبت به نت نوشته شده تولید می‌گردد؛ یعنی فلوت آلتو، یک ساز انتقالی به حساب می‌آید و ساختار این ساز، به گونه‌ای است که قطر، طول و وزن بیشتری نسبت به فلوت کلیددار دارد! این یعنی نوازنده در حین نواختن فلوت آلتو، باید نفس بیشتری به کار ببرد تا کیفیت صدای فلوت به حداکثر برسد.

فلوت باس (BASS)

یکی دیگر از اعضای خانواده فلوت‌های مدرن، فلوت باس نام دارد که اندازه آن نسبت به مواردی که تا اینجا نام بردیم، بزرگتر است! با توجه به اینکه قطر فلوت باس، نسبت به فلوت کنسرتی بزرگتر است، از این رو برای تولید صداهای با فرکانس‌های پایین، یعنی صداهای بم مورد استفاده قرار می‌گیرد! این نوع ساز، تنها در کنسرت‌های کر به کار می‌رود، و صدای آن یک اکتاو نسبت به نت نوشته شده کمتر است.

فلوت باس نیز مانند فلوت آلتو، به نفس زیادی برای نواختن نیاز دارد؛ ضمن اینکه وزن این ساز در مقایسه با سایر فلوت‌ها، سنگین‌تر خواهد بود!

فلوت کنترباس

ساز فلوت کنترباس، صدایی بسیار بم‌تر از فلوت می‌سازد؛ زیرا قطر آن در مقایسه با انواع فلوت، بیشتر است. این ساز در گروه فلوت‌های سنگین نیز قرار می‌گیرد و برای نواختن آن، بهتر است از عصا یا میله حمایت‌کننده استفاده شود، تا از خستگی نوازنده پیشگیری به عمل آید. عمده استفاده این ساز نادر، در مجالس و یا به صورت تکنوازی است.

ویژگی‌های فلوت مناسب

اگر در ابتدای مسیر آموزش فلوت هستید، باید از سازهایی استفاده کنید که قطر کوچک‌تری دارند؛ زیرا کنترل نفس و نحوه قرار دادن انگشت‌ها در حین نواختن، برای فلوت‌های کوچکتر راحت‌تر است! در حالت کلی، فلوت ریکوردر برای افراد مبتدی گزینه مناسبی است، که از انواع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ریکوردر سوپرانو؛
2. ریکوردر آلتو؛
3. ریکوردر تنور (Tenor)؛
4. ریکوردر باس.

هر یک از انواع فلوت ریکوردر، از نظر طراحی و تولید صدا با دیگری متفاوت است. هنرجو می‌تواند با شنیدن صدای ساز، نوع مورد علاقه خود را انتخاب کند. البته انواع فلوت ریکوردر در مدل‌های زیر وجود دارند، که همه کودکان و مبتدیان می‌توانند آن‌ها را انتخاب نمایند:

• مدل یاماها (پلاستیکی)؛
• مدل هارمونیک (پلاستیکی)؛
• مدل سوزوکی (پلاستیکی)؛
• مدل ژرمن؛
• مدل مکستور.

انواع سازهای مناسب برای افراد مبتدی و حرفه‌ای در زمینه ساز فلوت، در آموزشگاه فرمات موزیک به فروش می‌رسند؛ شما می‌توانید پس از گرفتن اطلاعات کافی از افراد حرفه‌ای در این آموزشگاه، بهترین گزینه را انتخاب کنید.

نکات نوازندگی ساز فلوت

برای آنکه بتوانید ساز فلوت را به خوبی آموزش دیده و صدایی قوی، پر حجم و دلنشین ایجاد کنید، باید به یک مربی ماهر و قوی در این زمینه مراجعه نمایید! او می‌تواند نکات نوازندگی ساز فلوت، شامل نحوه ایستادن، نحوه گرفتن ساز و روش‌های صحیح نواختن را به شما بیاموزد. با این حال، در این قسمت ما نکاتی را درباره نوازندگی ساز فلوت، برای شما توضیح می‌دهیم.

حالت بدنی مناسب برای یادگیری فلوت

1. در معرفی ساز فلوت، به این نکته اشاره کردیم که نحوه نواختن آن، از کنار و موازی با شانه است؛ شما باید انگشتان خود را به گونه‌ای در بالای کلیدها خم کنید، که کمترین فشار را بر ساز وارد آورید! در واقع، شما باید ساز را با دستان خود بگیرید، و از سر انگشتانتان تنها برای اشاره به کلید استفاده کنید؛ نه گرفتن کلیدها!
2. شل گرفتن شانه و آرنج، باعث راحتی در نواختن ساز می‌شود؛ نوازنده باید در حین آموختن نت‌ها، به تدریج نحوه رها کردن آرنج و شانه را بیاموزد.
3. انگشتان شما باید همواره در نزدیکی کلیدها، قرار گرفته و آماده اشاره باشند.

نحوه آموزش نت‌های فلوت

مسلما آموزش نت‌های یک ساز، به صورت همزمان و یکجا بسیار دشوار است؛ شما باید هر بار تمرکز خود را بر آموزش یکی از نت‌ها گذاشته، و همراه با نت‌هایی که از قبل آموخته‌اید، آن را تکرار کنید تا در نهایت همه نت‌ها را بیاموزید.

نحوه آموزش ساز فلوت، از سوی هر مربی می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد؛ اما آنچه می‌تواند شما را به یک نوازنده حرفه‌ای تبدیل کند، تکرار و تمرین است؛ به طوری که بتوانید تمام نت‌ها و ارتباط بین آن‌ها را فرا گرفته و در حین نواختن، صدای ساز را به شکل صحیح درآورید.

ساز فلوت و کودکان

فلوت از آن سازهایی است، که حتی در بین کودکان نیز طرفداران زیادی دارد؛ شما می‌توانید با انتخاب ساز فلوت مناسب برای کودک خود، آموزش آن را برای او دلنشین‌تر کنید. در بین انواع فلوت، نوع ریکوردر گزینه مناسبی برای کودکان است، که مدل یاماها، به دلیل وزن کم و جنس مقاوم، محبوب‌تر است. در آموزشگاه فرمات موزیک، می‌توانید فلوت ریکوردر یاماها YRS-23 را با قیمت مناسب، برای کودک خود تهیه فرمایید.

سوالات متداول

بهترین فلوت برای مبتدیان کدام است؟

انواع فلوت ریکوردر، برای شروع یادگیری این ساز مناسب‌تر هستند؛ زیرا نحوه نواختن فلوت ریکوردر با سایر فلوت‌ها، متفاوت بوده و به جای پهلو، به صورت مستقیم نواخته می‌شود!

چقدر زمان برای آموزش ساز فلوت لازم است؟

این ساز در گروه سازهای نسبتا آسان قرار می‌گیرد؛ بنابراین با تمرین مستمر، تحت نظارت یک مربی ماهر در زمینه آموزش ساز فلوت، حدود ۳ تا ۴ سال زمان لازم است، تا به یک نوازنده ماهر تبدیل شوید.

انواع فلوت ریکوردر کدامند؟

آلتو، سوپرانو، تنور و بیس (یا باس)

آیا پن فلوت هم نوعی فلوت است؟

بله؛ این ساز دوست داشتنی که به آن پن فلوت سرخپوستی هم می‌گویند، از قرار گرفتن تعداد زیادی نی چوبی در کنار یکدیگر ساخته می‌شود. پن فلوت می‌تواند تک ردیفه یا دو ردیفه باشد.