آموزش نت خوانی موسیقی

در این مقاله قصد داریم؛ راجع به آموزش نت خوانی موسیقی مطالبی را ذکر کنیم. نت، الفبای موسیقی است و نت خوانی از پایه‌ای‌ترین مهارت‌های موسیقی به شمار می‌رود و آموزش نت خوانی و سلفژ برای نوازندگی هر سازی ضروری است.

منظور از آموزش نت خوانی در موسیقی، صرفا به معنای خواندن نت‌ها نیست؛ بلکه در حقیقت به معنای ایجاد توانایی برای نواختن یک موسیقی از روی نت، بدون تمرین قبلی است. در این متن نکات مختلف مرتبط با مراحل یادگیری نت خوانی به شما آموزش داده می‌شود.

مراحل آموزش نت خوانی

آموزش نت خوانی و سلفژ شامل مراحل مختلفی است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود. این آموزش، همان آموزش نت خوانی مبتدی به شمار می رود. شما این آموزش‌ها را می‌توانید؛ با شرکت در دوره‌های آموزشی آنلاین سایت فرمات موزیک نیز، به دست بیاورید.

آشنایی با حامل موسیقی

حامل موسیقی مجموعه‌ای از خطوط و فضاهای افقی است، که نت‌ها روی آن قرار می‌گیرند. نام‌گذاری‌های مختلفی برای بخش‌های گوناگون نت‌های موسیقی انجام شده است. در ادامه به معرفی بیشتر نت‌ها می‌پردازیم.

اجزای حامل موسیقی

اجزای حامل موسیقی از سه بخش مختلف تشکیل شده‌اند:

1. خطوط؛ حامل موسیقی از پنج خط افقی موازی با فاصله‌های مساوی تشکیل شده است.
2. فضاها؛ بین خطوط حامل چهار فضای خالی وجود دارد.
3. خطوط کمکی؛ در صورت نیاز به نمایش نت‌های بالاتر یا پایین‌تر از حامل، از خطوط کوتاه افقی، به نام خطوط کمکی استفاده می‌شود.

نام‌‌گذاری خطوط و فضاها

خطوط و فضاهای حامل از پایین به بالا با حروف لاتین نام‌گذاری می‌شوند:

• خطوط؛ E (می یا Mi)، F (فا یا Fa)، G (سل یا Sol)، A (لا یا La)، B (سی یا Si)
• فضاها؛ F (فا یا Fa)، A (لا یا La)، C (دو یا Do)، E (می یا Re)

نحوه قرارگیری نت‌ها

نت‌ها می‌توانند روی خطوط یا در فضاهای بین خطوط قرار بگیرند. موقعیت نت‌ها روی حامل، ارتفاع یا فرکانس آنها را مشخص می‌کند. نت‌های بالاتر، روی خطوط بالاتر و نت‌های پایین‌تر روی خطوط پایین‌تر قرار می‌گیرند.

آشنایی با کلیدها

کلیدها علامت هایی هستند که در ابتدای حامل موسیقی قرار می گیرند و به تعیین نام نت ها روی خطوط و حامل ‌ها کمک می کنند. دو نوع علامت کلید رایج وجود دارد؛ کلید «سل» و کلید «فا».

کلید سل روی خط دوم حامل قرار می‌گیرد و آن خط را به نام «سل» تعیین می‌کند. از کلید سل برای نوازندگی سازهای ملودیک، مانند ویولن، فلوت، کمانچه و تار استفاده می‌شود.

کلید فا روی خط چهارم حامل قرار می‌گیرد و آن خط را به نام «فا» تعیین می‌کند. از کلید فا برای نوازندگی سازهای پولیفونیک، مانند پیانو، ارگ و گیتار استفاده می‌شود.

نحوه خواندن نت‌ها با کلیدها، با توجه به علامت کلید، نام خطوط و فضاهای حامل مشخص می‌شود. با دانستن نام خطوط و فضاها، می‌توان نام نت ‌های موسیقی را تعیین کرد.

همچنین درباره کلیدها باید به این نکات توجه کرد، که هر کلید برای محدوده خاصی از فرکانس‌ها مناسب است. کلید سل برای نت‌های زیر و کلید فا برای نت‌های بالا مناسب‌تر است و برخی از سازها از هر دو کلید سل و فا استفاده می‌کنند.

توجه کنید، که آشنایی با کلیدها یکی از مراحل مهم در یادگیری نت ‌خوانی است. با تسلط بر کلیدها و نحوه خواندن نت‌ها با آنها می‌توانید؛ به سراغ گام‌‌های بعدی، مانند علامت‌های تغییردهنده و ارزش زمانی نت‌ها بروید. ^{How to Read Sheet Music}

آشنایی با علامت‌های تغییردهنده

نشانه های تغییردهنده، علامت‌هایی هستند، که در سمت چپ نتهای موسیقی می‌آیند و بدون اینکه تغییری در نت‌ها بر روی خطوط حامل به وجود بیاورند؛ فرکانس نت‌ها را تغییر می‌دهند.

درباره کاربرد علامت‌های تغییردهنده می‌توان گفت، که آنها برای تغییر ارتفاع نت‌ها به کار می‌روند. در گام‌های مختلف موسیقی، از علامت‌های تغییردهنده برای ایجاد تنوع و تمایز بین نت‌ها استفاده می‌شود. همچنین علامت‌های تغییردهنده می‌توانند؛ در ابتدای خط حامل (کلید) یا قبل از نت‌های خاص قرار بگیرند.

علامت‌های تغییردهنده دو نوع هستند؛ دیِز (#) و بِمُل (♭). علامت دیِز (#)، قبل از نت مورد نظر قرار می‌گیرد و نت را نیم پرده بالا می‌برد؛ برای مثال، «دو دیز» (C#) نیم پرده بالاتر از «دو» (C) است.

در نقطه مقابل، علامت تغییردهندۀ بِمُل (♭)، قبل از نت مورد نظر قرار می گیرد و نت را نیم پرده پایین می‌برد؛ برای مثال، سی بمل (B♭) نیم پرده پایین‌تر از سی (B) است.

همچنین لازم است؛ نکاتی را در مورد علامت‌های تغییردهنده یادآوری کنیم. علامت‌های تغییردهنده تأثیر دائمی دارند؛ تا زمانی که با علامت مخالف خود یا علامت طبیعی (♮) لغو شوند.

علامت‌های تغییردهنده در کلید در ابتدای خط حامل، برای تمام نت‌های آن خط، تا زمانی که علامت دیگری ظاهر شود؛ اعمال می‌شوند. این علامت‌ها قبل از نت‌های خاص، فقط برای آن نت‌ها و نه برای نت‌های هم‌نام در سایر خطوط حامل اعمال می‌شوند. نهایتا یادگیری علامت‌های تغییردهنده برای درک و نواختن قطعات موسیقی پیچیده‌تر ضروری است.

آشنایی با ارزش زمانی نت‌ها

مرحله چهارم آموزش نت خوانی و سلفژ موسیقی، آشنایی با ارزش زمانی نت‌ها است. ارزش زمانی نت به مدت زمانی که یک نت به صدا درمی‌آید؛ اشاره دارد. شکل نت‌های موسیقی، ارزش زمانی نت‌ها را مشخص می‌کند. انواع نت‌های موسیقی بر اساس ارزش زمانی، شامل موارد زیر هستند:

1. نت گرد؛ طولانی‌ترین نت است. نت گرد، نت واحد موسیقی است و به شکل دایره توخالی نمایش داده می‌شود.
2. نت سفید؛ نصف نت گرد است و به شکل دایره توخالی با یک خط عمودی نمایش داده می‌شود.
3. نت سیاه؛ نصف نت سفید و پرکاربردترین نت است و به شکل دایره توپُر (سیاه) با یک خط عمودی نمایش داده می شود.
4. نت چنگ؛ نصف نت سیاه و دوبرابرِ دولاچنگ است و به شکل دایره توپُر با یک خط عمودی و چنگ (پرچم) نمایش داده می‌شود.
5. نت دولا چنگ؛ نصف نت چنگ است و به شکل دایره توپُر با یک خط عمودی و دو چنگ (پرچم) نمایش داده می‌شود.
6. نت سه‌لا چنگ؛ نصف نت دولاچنگ است و به شکل دایره توپُر با یک خط عمودی و سه چنگ (پرچم) نمایش داده می‌شود.
7. نت چهارلا چنگ؛ نصف نت سه‌لاچنگ است و به شکل دایره توپُر با یک خط عمودی و چهار چنگ (پرچم) نمایش داده می‌شود.

به بیان دیگر می‌توان گفت؛ هر نت گرد معادل دو نت سفید است. هر نت سفید معادل دو نت سیاه است. هر نت سیاه معادل دو نت چنگ است. هر نت چنگ معادل دو نت دولا چنگ است. هر نت دولا چنگ معادل دو نت سه‌لا چنگ است و هر نت سه‌لا چنگ معادل دو نت چهارلا چنگ است.

توجه داشته باشید، که اگر نت‌هایی که دارای چنگ (پرچم) هستند؛ در جایی از قطعه موسیقی، بیش از یک بار و به صورت پشت سر هم بیایند؛ می‌توان آنها را به صورت گروهی نوشت؛ یعنی چنگ‌های آنها با خطی جایگزین می‌شود، که انتهای دسته آنها را متصل می‌کند.

علاوه‌بر نت‌ها، علامت‌هایی به نام «سکوت» نیز وجود دارند، که نشان‌دهندۀ نبود صدا در یک بازه زمانی مشخص هستند. سکوت‌ها نیز مانند نت‌ها، دارای ارزش زمانی هستند و با شکل‌های مختلف نمایش داده می‌شوند.

آشنایی با ارزش زمانی نت‌ها، برای درک ریتم و تمپو در موسیقی ضروری است. با تسلط بر ارزش زمانی نت‌ها می‌توانید؛ به‌طور دقیق‌تر نت‌ها را بخوانید و اجرا کنید. برای تمرین ارزش زمانی نت‌ها، بهتر است به موارد زیر توجه کنید:

• از مترونوم برای حفظ سرعت ثابت در هنگام تمرین استفاده کنید.
• سعی کنید با دست یا پا ضرب را نگه دارید.
• آهنگ‌های ساده با ریتم‌های مختلف را تمرین کنید.
• با صبر و حوصله تمرین کنید و به تدریج سرعت خود را افزایش دهید.
• با تمرین و ممارست می‌توانید؛ مهارت خود را در درک و اجرای ارزش زمانی نت‌ها ارتقا دهید.

تمرین و ممارست

آخرین و مهم‌ترین مرحله از مراحل آموزش سلفژ و نت خوانی، تمرین و تکرار خود فرد یادگیرنده است. تمرین و ممارست، کلید طلایی یادگیری هر مهارت جدیدی است و در مورد نت خوانی موسیقی نیز، این موضوع صدق می کند. تمرین و ممارست در یادگیری نت خوانی موسیقی، نیازمند توجه به نکاتی است.

اولین نکته آن است، که منظم و مداوم تمرین کنید. برای پیشرفت در نت خوانی لازم است؛ به‌طور منظم و مداوم تمرین کنید. سعی کنید هر روز در حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به تمرین اختصاص دهید.

نکته دیگر آن است، که از منابع آموزشی مناسب استفاده کنید. کتاب‌های آموزش نت‌خوانی، نرم‌افزارهای آموزشی و کلاس‌های حضوری می‌توانند؛ منابع مفیدی برای تمرین باشند.

تمرین‌های خود را با گام‌های ساده شروع کنید. در ابتدا سعی کنید؛ با نت‌های ساده و بدون علامت تغییردهنده شروع کنید و به‌تدریج به سراغ نت‌های پیچیده‌تر بروید.

استفاده از ابزارها می‌تواند؛ نقش کمک‌کننده‌ای در آموزش نت خوانی موسیقی داشته باشد. یکی از این ابزارها، مترونوم است. مترونوم ابزاری است که به شما کمک می‌کند؛ تا سرعت ثابت و منظمی در هنگام تمرین حفظ کنید.

صبر و حوصله زیاد در تمرین، کلید موفقیت در آموزش است. یادگیری نت خوانی به زمان و صبر نیاز دارد. انتظار نداشته باشید که بتوانید؛ در یک شبانه‌روز به‌طور کامل، نت‌خوانی را یاد بگیرید.

نکته پایانی در روش‌های افزایش تمرین و ممارست، این است که از تمرین لذت ببرید. سعی کنید؛ تمرین نت خوانی را به یک فعالیت لذت‌بخش تبدیل کنید. می‌توانید با نواختن آهنگ‌های ساده و مورد علاقۀ خود، تمرین را جذاب‌تر کنید.

راه‌های افزایش انگیزه در آموزش نت خوانی موسیقی

رعایت نکات زیر باعث می‌شود، که شور و اشتیاق و انگیزه شما برای یاد گرفتن نت خوانی موسیقی افزایش پیدا کند:

1. هدف تعیین کنید؛ برای خودتان هدف تعیین کنید، مثلا اینکه بتوانید در عرض یک ماه ۱۰ آهنگ ساده را بنوازید.
2. با دیگران تمرین کنید؛ با یک دوست یا همکلاسی که در حال یادگیری نت خوانی است، تمرین کنید.
3. به خودتان پاداش بدهید؛ در قبال هر پیشرفتی که در نت‌خوانی دارید، به خودتان پاداش بدهید.
4. از اشتباهات نترسید؛ اشتباه کردن جزئی از فرآیند یادگیری است. از اشتباهات خود درس بگیرید و به تمرین ادامه دهید.

آموزش نت خوانی برای کودکان

آموزش نت خوانی به کودکان می‌تواند؛ به آنها در تقویت مهارت‌های مختلفی مانند تمرکز، حافظه، خلاقیت و هماهنگی دست و چشم کمک کند. هرچند بهترین سن آموزش موسیقی به کودکان از همان سنین پایین است؛ ولی باید نکات زیر را در هنگام آموزش نت خوانی برای کودکان مد نظر داشته باشید:

• از بازی و سرگرمی استفاده کنید؛
• از ابزارهای بصری استفاده کنید؛
• از آهنگ های ساده و مورد علاقه کودک استفاده کنید؛
• صبر و حوصله داشته باشید؛
• از تشویق و انگیزه دادن استفاده کنید.

سخن پایانی درباره آموزش نت خوانی موسیقی

در صورتی که قصد دارید از آموزش نت خوانی بهره‌مند شوید؛ ابتدا سعی کنید با نت خوانی نت‌های ساده و بدون علامت تغییردهنده شروع کنید. همچنین از مترونوم برای حفظ سرعت ثابت در هنگام تمرین استفاده نمایید. شما باید به‌طور مرتب تمرین کنید و صبور باشید و از یادگیری گام‌ها و سلفژ نیز غافل نشوید.

با آموزش نت خوانی و سلفژ می‌توانید؛ به دنیای وسیع موسیقی راه پیدا کنید و از نواختن ساز مورد علاقه خود لذت ببرید. برای بسیاری از افراد این سوال پیش می‌آید، که کوتاه‌ترین مدت زمان یادگیری سازهای مختلف چقدر است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم، که شما ابتدا باید از نت‌ها آشنایی نسبی کسب کنید و بعد از آن، سراغ یاد گرفتن سازها بروید.