یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین، آوازهای موسیقی سنتی ایرانی آواز دشتی است. آواز در مایه دشتی به دلیل حس و حالی که در خود دارد؛ در میان مردم از محبوبیت بسیاری برخوردار است و آموزش آواز دشتی مورد توجه علاقه‌مندان آواز است.

آواز دشتی در موقعیت‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثلا به دلیل حس و حال غمگین و سوزناکی که دارد؛ در مراسم عزاداری و سوگواری از آن استفاده می‌شود.

همچنین این نوع آواز در بسیاری از مناطق ایران، به ویژه در مناطق روستایی و عشایری، در موسیقی محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر این آواز یکی از مهم‌ترین آوازهای موسیقی سنتی ایرانی است و در اجراهای موسیقی سنتی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

تاریخچه آواز دشتی

تاریخچه این آواز به‌‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد که این آواز در دوران قاجار شکل گرفته و توسعه یافته باشد. نام «دشتی» به احتمال زیاد، برگرفته از منطقه دشتستان در جنوب ایران است؛ جایی که این آواز در آنجا رواج داشته است.

با این حال، برخی از گوشه‌های این آواز شباهت‌هایی با موسیقی شمال ایران، به ویژه گیلان دارند که نشان می‌دهد؛ ممکن است از ترکیب عناصر موسیقی مناطق مختلف ایران به وجود آمده باشد.

در رساله‌های موسیقی پیش از دوران قاجار، نامی از آواز دشتی برده نشده است. با این وجود، در برخی از متون تاریخی اشاره‌هایی، به نغمات و ملودی‌هایی شده است، که احتمالاً با این آواز مرتبط بوده‌اند. برای مثال، در کتاب «بحور الالحان» نوشته فرصت شیرازی، که در اواخر دوره قاجار تألیف شده است؛ نام دشتی در میان متعلقات دستگاه شور ذکر شده است.

این نوع آواز به تدریج در میان مردم و موسیقی‌دانان، جای خود را باز کرد و به یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین، آوازهای موسیقی ایرانی تبدیل شد. هر چند این آواز بیشتر در مراسم‌های عزاداری، تعزیه‌ها و اجراهای موسیقی محلی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، در دوران معاصر، قطعات بسیاری در دشتی ساخته شده‌اند، که حالت‌های دیگری مانند شادی، حماسه و امید را نیز بیان می‌کنند.

از جمله عوامل مهم در توسعه و گسترش آواز در مایه دشتی می‌توان، به نقش استادان موسیقی ایرانی اشاره کرد. هنرمندانی مانند میرزا حسینقلی، آقاحسینقلی، علی اکبر فراهانی، ابوالحسن صبا و استاد محمدرضا شجریان با اجرای آثار ماندگار و آموزش شاگردان، به حفظ و ترویج این آواز کمک شایانی کرده‌اند.

در دهه‌ها و قرن‌های متمادی، در شهرها و روستاهای مختلف، آموزش آواز در مایه دشتی انجام گرفته و شعله این آتش فروزان، توسط اساتید مختلف روشن نگه داشته شده است.

در دهه‌های اخیر، آموزشگاه‌های موسیقی در سرتاسر کشور تاسیس شدند و به آموزش آواز، از جمله آموزش آواز دشتی پرداختند. چند سالی هم هست که کلاس آنلاین آواز سنتی رواج پیدا کرده است.

ویژگی‌های آواز در مایه دشتی

آواز دشتی یکی از گوشه‌های بسیار زیبا و تأثیرگذار موسیقی ایرانی است، که با ویژگی‌های خاص خود، همواره مورد توجه و علاقه طرفداران موسیقی بوده است. برخی از ویژگی‌های این آواز، عبارتند از مواردی که در ادامه آمده است.

حالت و حس آواز در مایه دشتی

مهم‌ترین ویژگی این نوع آواز، حالت غم و اندوه آن است. این حالت به خوبی در نغمه‌ها و تحریرهای این آواز نمایان است و شنونده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، از آواز دشتی در مراسم‌های عزاداری نیز استفاده می‌شود.

در کنار غم و اندوه، آواز دشتی می‌تواند بیانگر عشق و عاشقی نیز باشد. عاشقانه‌های سوزناک و دلنشین در این آواز، به زیبایی هر چه تمام‌تر اجرا می‌شوند. آواز دشتی با طبیعت و عناصر آن نیز پیوند دارد. توصیف زیبایی‌های طبیعت، گل‌ها، پرندگان و مناظر طبیعی در این آواز جایگاه ویژه‌ای دارد.

ساختار ملودیک آواز در مایه دشتی

این آواز از مقام‌ها و گوشه‌های مختلفی تشکیل شده است، که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. از جمله گوشه‌های معروف این نوع آواز می‌توان به «درآمد»، «کرشمه»، «حاجیانی»، «اوچاق» و… اشاره کرد.

تحریرها و نغمه‌های آواز دشتی نیز، بسیار متنوع و ظریف هستند. این تحریرها و نغمه‌ها به این نوع آواز، حالتی خاص و دل‌نشین می‌بخشند. به عنوان مثال، تحریرهای «زیر و بم» و «غلت» بسیار پرکاربرد هستند. همچنین این آواز معمولا در محدودۀ صوتی متوسط اجرا می‌شود؛ اما می‌تواند با توجه به توانایی خواننده، در محدوده صوتی وسیع‌تری نیز اجرا شود.

شعر و کلام غنی آواز دشتی

اشعار مورد استفاده معمولا از شاعران بزرگ ایرانی مانند حافظ، سعدی، مولوی و… انتخاب می‌شوند. این اشعار با مضامین عاشقانه، عارفانه و اجتماعی، به زیبایی هرچه تمام‌تر در این آواز اجرا می‌شوند. کلام هم در آواز دشتی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تلفظ صحیح کلمات و ادای درست آن‌ها، به زیبایی و تأثیرگذاری آواز می‌افزاید.

استفاده از سازهای مختلف در آواز دشتی

اجرای آواز دشتی، نیازمند تسلط به تکنیک‌های مختلف آوازی است. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به تحریرها، غلت‌ها، ویبراسیون و غیره اشاره کرد. آواز دشتی معمولا با سازهای مختلفی مانند تار، سه تار، سنتور، نی و کمانچه همراهی می‌شود. این سازها به زیبایی و غنای این نوع آواز می‌افزایند.

آموزش آواز دشتی

برای یادگیری آواز در مایه دشتی، مراجعه به یک استاد آواز مجرب و با تجربه بسیار مهم است. استاد آواز می‌تواند به شما در یادگیری تکنیک‌های صحیح آوازی، شناخت گوشه‌ها، مقام‌های آواز دشتی و انتخاب اشعار مناسب کمک کند.

تمرین و تکرار مداوم، از جمله عوامل مهم در یادگیری آواز دشتی است. با تمرین و تکرار می‌توانید به تدریج مهارت‌های خود را در اجرای این آواز افزایش دهید. گوش دادن به این نوع آواز از خوانندگان آواز ایرانی هم می‌تواند به شما در شناخت بیشتر این آواز و یادگیری سبک‌های مختلف اجرایی کمک کند.

آواز دشتی، به دلیل پیچیدگی‌ها و ظرایف خاص خود، نیاز به آموزش و تمرین دارد. برای یادگیری این آواز، می‌توانید از اساتید آواز و آموزشگاه‌های موسیقی کمک بگیرید. بهترین آموزشگاه موسیقی آنلاین خارج از کشور همچنین، گوش دادن به آثار برجسته در آواز دشتی، می تواند به شما در یادگیری و درک بهتر این آواز کمک کند.

گوشه‌های آواز دشتی

آواز در مایه دشتی یکی از گوشه‌های اصلی موسیقی ایرانی است، که در دستگاه شور اجرا می‌شود. این آواز در موسیقی محلی و فولکلور ایران، جایگاه ویژه‌ای دارد. در آموزش این آواز، به گوشه‌های مختلف این آواز پرداخته می‌شود، که هر کدام حال و هوای خاص خود را دارند. برخی از گوشه‌های مهم این نوع آواز، در ادامه امده است.

درآمد دشتی

درآمد دشتی، اولین گوشه از آواز دشتی است، که در ابتدای اجرا می‌آید. این گوشه معمولاً با تحریرهای کوتاه و جملات ملودیک ساده، آغاز می‌شود و به تدریج اوج می‌گیرد.

درآمد دشتی، معرفی‌کننده حال و هوای کلی آواز دشتی است و شنونده را، برای ورود به سایر گوشه‌ها آماده می‌کند. در آموزش آواز دشتی، به هنرجویان تأکید می‌شود که در اجرای درآمد دشتی، به حس و حال این گوشه توجه ویژه‌ای داشته باشند.

اوج دشتی

اوج دشتی، مهم‌ترین و حساس‌ترین گوشه از آواز دشتی است. این گوشه، در اوج وسعت صدای خواننده اجرا می‌شود و با تحریرهای بلند و پیچیده، احساسات اوج گرفته را به نمایش می‌گذارد.

اوج دشتی، نقطه عطف آواز است و اجرای صحیح آن، تأثیر بسیار زیادی بر زیبایی و جذابیت آواز دارد. در آموزش این نوع آواز، به هنرجویان تکنیک‌های صحیح اجرای اوج دشتی و نحوه کنترل صدا در این گوشه، آموزش داده می‌شود.

حصار

گوشه حصار، یکی از گوشه‌های مهم و تأثیرگذار در این آواز است. این گوشه معمولاً پس از اوج دشتی اجرا می‌شود و حالتی سوزناک و غمگین دارد. حصار با جملات ملودیک کوتاه و تحریرهای ظریف، احساسات درونی و اندوه را به خوبی بیان می‌کند. در آموزش آواز دشتی، به هنرجویان توصیه می‌شود که در اجرای گوشه حصار، به احساسات خود توجه کنند و با تمام وجود این گوشه را اجرا نمایند.

مثنوی

گوشه مثنوی، یکی از گوشه‌های پرکاربرد در آواز دشتی است. این گوشه معمولاً با استفاده از اشعار مثنوی مولوی، اجرا می‌شود و به دلیل ریتم خاص خود، تأثیر بسیار زیادی بر شنونده دارد.

مثنوی دشتی، حالتی عارفانه و روحانی دارد و می‌تواند؛ تجربه‌ای معنوی برای شنوندگان ایجاد کند. در آموزش این نوع آواز، به هنرجویان نحوه صحیح تلفظ اشعار مثنوی و اجرای ملودی‌های مناسب، برای این گوشه آموزش داده می‌شود.

رنگ

رنگ، گوشه‌ای ریتمیک و شاد در این نوع آواز است، که معمولاً در انتهای اجرا می‌آید. رنگ دشتی، با ریتم تند و ملودی‌های شاد، حس و حالی متفاوت با سایر گوشه‌های دشتی دارد و می‌تواند؛ پایان خوبی برای اجرا باشد.

در آموزش آوازهای دشتی، به هنرجویان تأکید می‌شود که در اجرای رنگ دشتی، به ریتم و انرژی این گوشه توجه کنند و با شادی و نشاط، اجرا را به پایان برسانند.

معروفترین آثار آواز دشتی

برخی از مشهورترین و تاثیرگذارترین آثار آواز در مایه دشتی، عبارت از مواردی که در ادامه آمده است.

تصنیف ای ایران

این تصنیف که توسط غلامحسین بنان، یکی از خوانندگان آواز ایرانی اجرا شده؛ یکی از ماندگارترین آثار موسیقی ایرانی است. شعر آن توسط حسین گل گلاب سروده شده و ملودی آن را روح الله خالقی ساخته است.

«ای ایران» به دلیل حال و هوای میهنی و حماسی خود، در دل مردم جای گرفته و به نوعی، نمادی از عشق به وطن و غرور ملی است. این اثر، با آواز دشتی شروع می‌شود و با ریتم و آهنگی پرشور، ادامه می‌یابد.

قطعه نی نوا

این قطعه بی‌کلام، ساختۀ حسین علیزاده، یکی از آثار برجسته در موسیقی بی کلام ایرانی است. «نی نوا» با نی‌نوازی حزن‌انگیز خود، شنونده را به دنیای عرفانی و روحانی می‌برد. این قطعه، سراسر احساس و اندوه است و به خوبی، حالات و احساسات را به تصویر می‌کشد.

تصنیف مرغ سحر

این تصنیف، یکی دیگر از آثار ماندگار موسیقی ایرانی است، که توسط استاد شجریان اجرا شده است. ملودی آن را مرتضی نی داوود ساخته و شعر آن از ملک الشعرای بهار است. «مرغ سحر» با آواز دشتی شروع می‌شود و با ریتم و آهنگی شاد و پرانرژی، ادامه می‌یابد. این تصنیف، نمادی از امید و آزادی است و به همین دلیل، در میان مردم محبوبیت خیلی زیادی دارد.

قطعه دشتی از آلبوم نوا

این قطعه، یکی از آثار برجسته در میان آوازهای دشتی است، که توسط استاد محمدرضا شجریان اجرا شده است. در این قطعه، محمدرضا شجریان با مهارت و استادی بی‌نظیر خود، حالات و احساسات مختلف آواز را به نمایش می‌گذارد. این اثر، به خوبی نشان می‌دهد که آواز دشتی می‌تواند؛ بیانگر احساسات مختلفی مانند اندوه، امید، عشق و عرفان باشد.

آوازهای محلی دشتی

علاوه بر آثار ذکر شده، آوازهای محلی دشتی نیز از جمله آثار ارزشمند و ماندگار در موسیقی ایرانی هستند. این آوازها، که بیشتر در مناطق جنوبی ایران رواج دارند؛ به صورت بداهه و با استفاده از اشعار محلی اجرا می‌شوند. آوازهای محلی دشتی، به دلیل سادگی و صمیمیت خود، در دل مردم جای گرفته اند و به نوعی، نمادی از فرهنگ و هویت این مناطق هستند.

سخن پایانی در مورد آموزش آواز دشتی 

در پایان، می‌توان گفت که آواز دشتی، یکی از گنجینه‌های ارزشمند موسیقی ایرانی است، که با آثار ماندگار و تاثیرگذار خود، همواره در دل مردم زنده است. درصورتی‌که به آموزش آواز دشتی علاقه‌مند هستید؛ به شما توصیه می‌کنیم؛ در آموزشگاه فرمات موزیک ثبت‌نام کنید. این آموزشگاه به صورت آنلاین به آموزش موسیقی و آواز سنتی، از جمله آواز در مایه دشتی می‌پردازد.