آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی

یکی از مهم‌ترین اصول در پیشرفت حرفه‌ای در عرصه موسیقی، آموزش صحیح است. سوالی که برای اغلب هنرآموزان ساز تار به وجود می‌آید؛ آن است که آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی، کدام بهتر است؟ هر کدام از این روش‌های آموزش تار بدون نت یا با نت، برای آموزش نوازندگی این سایت، چه اهمیتی دارند؟

افرادی که به‌طور طبیعی دارای گوش حساسی هستند؛ مزیت بزرگی در این زمینه دارند. آنها می‌توانند با تقویت توانایی نت‌خوانی خود، به عنوان نوازندگان ماهر و حرفه‌ای شناخته شوند. برای هنرمندانی که گوش حساسی دارند؛ توصیه می‌شود که درک تئوری موسیقی و نت‌خوانی خود را بهبود بخشند.

افرادی که در نت‌خوانی ماهر هستند و قادر به اجرای قطعات بر اساس نت هستند؛ بهتر است که به تقویت گوش خود بپردازند؛ تا بتوانند قدرت شنیداری و خلاقیت خود را بهبود بخشند. این‌گونه تکلیف موضوع آموزش تار بی نت یا با نت، مشخص می‌شود. برای دریافت توضیحات بیشتر، همراه ما باشید.

آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی

تار، از برجسته‌ترین سازهای زهی در موسیقی ایرانی، جایگاهی ویژه در میان دوستداران این هنر دارد. این ساز که به‌طور سنتی با زخمه‌زدن نواخته می‌شود؛ هم در تک‌نوازی و هم در همراهی با سازهایی چون تمبک، جلوه‌ای بی‌نظیر از موسیقی ایرانی را به نمایش می‌گذارد. تار نه‌تنها در ایران، بلکه در کشورهای همسایه مانند تاجیکستان، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و بخش‌هایی از قفقاز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و صدای دل‌نشین آن، قرن‌هاست که روح موسیقی سنتی این سرزمین‌ها را زنده نگه داشته است.

این ساز ریشه‌ای چندصدساله دارد و شکل امروزی آن در حدود قرن هجدهم میلادی تکامل یافته است. قدیمی‌ترین تصاویری که از این ساز وجود دارد؛ متعلق به دورۀ صفویه است؛ بنابراین می‌توان قدمت این ساز را حداقل تا دورۀ صفوی عقب برد.

برخی پژوهشگران، تار را نواده‌ای از رباب، ساز کهن مناطق پاکستان و افغانستان، می‌دانند که پس از ورود به ایران، با هنر و خلاقیت نوازندگان ایرانی دچار تحول شد و به یکی از شاخص‌ترین سازهای شهری تبدیل گردید. در فرهنگ موسیقی ایرانی، از تار به‌عنوان «سلطان سازها» یاد می‌شود، چرا که گستره صوتی وسیع، قابلیت اجرای تکنیک‌های متنوع، و قدرت بیانگری احساسات عمیق را در خود جای داده است.

اگر به یادگیری نحوۀ نواختن تار ایرانی علاقه دارید؛ چند نکته وجود دارد که قبل از شروع باید بدانید. در حالیکه ممکن است؛ آموزش ابتدایی نواختن تار را به تنهایی یاد بگیرید؛ اما بهترین راه برای تکمیل مهارت های خود این است، که از آموزش‌های یک استاد باتجربه در این راه بهره ببرید.

با استفاده از آموزش آنلاین تار، شما می‌توانید آموزش‌های مقدماتی و پیشرفتۀ استاد سینا خوش‌بین و استاد پویا خوش‌بین را در سایت فرمات موزیک، که یک آموزشگاه موسیقی ایرانی آنلاین و آموزشگاه موسیقی آنلاین خارج از کشور است؛ تجربه کنید. این آموزش، راهنمای خوبی برای نوازندگی ساز تار و دیگر سازهای موسیقی سنتی ایرانی است.

به‌طور کلی دو نوع نوازنده وجود دارد؛ آنهایی که نواختن را به کمک شنوایی می‌آموزند و آنهایی که از طریق نت خوانی، نواختن را می‌آموزند. در بلندمدت یادگیری نوازندگی به وسیلۀ شنیدن، برای نوازنده بهتر خواهد بود.

نواختن به روش شنوایی، یعنی اینکه نوازنده بتواند با شنیدن یک قطعۀ موسیقی، آن را روی ساز اجرا کند؛ بدون اینکه به نت نیاز داشته باشد. این دسته از نوازندگان، ملودی‌ها را در ذهن خود پردازش می‌کنند و با کمی تمرین روی سازشان، نت‌های ملودی را پیدا کرده و می‌نوازند. نواختن با نت هم که مشخص است. در این حالت، نوازنده با مشاهدۀ نت‌های یک آهنگ، آن قطعه را می‌نوازد.

آموزش تار به‌صورت شنوایی

آموزش موسیقی از این جهت منحصربه‌فرد است، که بر توسعه یک عملکرد حسی (شنوایی) به‌عنوان یک جزء حیاتی تأکید دارد. موفقیت شما به‌عنوان یک نوازنده تا حد زیادی به توانایی شما در شنیدن سریع و دقیق موسیقی که می‌بینید و می‌شنوید؛ بستگی دارد.

«مهارت‌ شنیداری» به توانایی درک الگوهای معنی‌دار در صدا، بدون نگاه کردن به نت موسیقی اشاره دارد. مهارت شنیداری، یکی از روش‌های آموزش موسیقی است، که به‌عنوان آموزش گوشی نیز شناخته می‌شود. این مهارت‌، دارایی ارزشمندی برای نوازندگان در هر سطحی است. این نکته را در نظر داشته باشید، که آموزش موسیقی به صورت شنوایی یک مهارت مستقل نیست.

یادگیری نواختن ساز به روش گوشی، شامل گوش دادن به یک قطعه موسیقی، بدون استفاده از نت‌نویسی و سپس بازآفرینی فواصل و ریتم‌ها روی ساز است. درست مانند کودکی، که پیش از خواندن یک ترانه ساده، الگوها و نُت‌ها را می‌شنود و درونی‌سازی می‌کند؛ نواختن ساز با گوش نیز از همین مهارت‌ها بهره می‌برد.

آموزش نواختن به گوش برای مبتدیان یک مهارت مهم محسوب می‌شود؛ زیرا به آن‌ها امکان می‌دهد؛ بر روی نُت‌ها و ریتم‌های موسیقی تمرکز کنند؛ پیشرفت موسیقایی داشته باشند و بلافاصله قطعات را اجرا کنند. با گوش دادن و مشاهده، آن‌ها دانش درونی از موسیقی کسب می‌کنند، که در آینده به آن‌ها کمک می‌کند تا خواندن نت را نیز با مهارت بیشتری انجام دهند. ^{Reading Music vs Playing by Ear}

آیا نواختن با گوش یک موهبت است؟

گوش موسیقایی تا حدودی به ژنتیک شما برمی‌گردد و می‌توان گفت؛ امری مادرزادی است؛ اما می‌توان این مهارت را با تمرین و تلاش نیز به دست آورد. به عبارت دیگر، با تمرینات زیاد می‌توانید؛ تجربه و توانایی خود را در موسیقی بالا ببرید. برای اینکه گوش موسیقایی خود را تقویت کنید؛ باید به موزیک‌های خوب گوش دهید. خوب گوش دادن برای یک نوازنده، به این معناست که بتواند؛ یک قطعه موسیقی را آنالیز کند.

افراد عادی فقط آهنگ را می‌شنوند و از ملودی و شعر آن لذت می‌برند؛ اما یک نوازنده که قصد دارد؛ در آینده آهنگسازی کند و قطعات مختلف را بنوازد؛ باید به ریزترین اِلِمان‌های یک قطعۀ موسیقی مثل ریتم آهنگ، گام آهنگ، تغیرات ضرب آهنگ و سازهایی که در آهنگ به کار رفته و حتی به کیفیت صدابرداری دقت کند.

آموزش موسیقی به روش گوشی، در مورد ایجاد ارتباطات ذهنی است. آموزش موسیقی به روش گوشی، ایجاد ارتباط بین صدا، نت نویسی، اصطلاحات موسیقی و… است. با این روش، نوازنده یاد می‌گیرد؛ آنچه را که خوانده می‌شود؛ بشنود و آنچه را که می‌شنود؛ بنویسد و تشخیص دهد و نام‌گذاری کند.

مهارت‌های نوازندگی که از طریق آموزش گوش موسیقایی و ایجاد این ارتباطات به دست می‌آید؛ برای ساختن موسیقی خلاقانه و پویا به‌عنوان نوازنده، بداهه‌نواز، هم‌نواز و آهنگساز ضروری است.

برای رسیدن به این مهارت بهتر است؛ گوش موسیقایی خودتان را تقویت کنید. پرورش گوش‌هایتان در این زمینه، به‌طور طبیعی منجر به نواختن راحت خواهد شد. برخی تمرینات آموزش مهارت گوش موسیقایی وجود دارد، که به شما کمک می‌کند؛ مهارت‌های خود را برای تبدیل شدن به یک نوازندۀ بهتر توسعه دهید.

در این بخش، به‌عنوان چند تمرین، مواردی را برای توسعه مهارت گوش موسیقایی ذکر می‌کنیم:

• فواصل؛ در این تمرین دو نت را به ترتیب می‌شنوید. هدف شما، شناسایی فاصله بین دو نت است.
• آکورد؛ در این تمرین یک آکورد را می‌شنوید. هدف شما، شناسایی نوع آکوردی است که شنیدید.

این دو مورد تنها بخشی از تمریناتی است، که به بهبود گوش موسیقایی شما کمک خواهد کرد. این تمرینات با ایجاد درک شهودی‌تر از آنچه می‌شنوید؛ مهارت گوش موسیقی شما را بهبود می‌بخشد.

این موضوع طبیعی است، که هر نوازنده‌ای دوست دارد؛ با ساز خود، احساس جدیدی را تجربه کند و آهنگ‌هایی را که می‌شنود؛ بنوازد. این کنجکاوی برای هر نوازنده ای وجود دارد و حتما برای شما نیز وجود دارد. این موضوع برای نوازنده بسیار لذت‌بخش است.

اگر جزء افرادی هستید، که می‌خواهید نوازندگی تار به صورت شنوایی را شروع کنید؛ بهتر است چند نکته را نظر بگیرید. آموزش تار به‌صورت گوشی، یعنی اینکه هنرجو بتواند؛ گوش موسیقی خود را طوری تقویت کند، که با شنیدن هر نت از هر آهنگ، آن نت را تشخیص داده و بنوازد. البته این موضوع فقط مختص به ساز تار نیست و در مورد سازهای دیگر نیز به همین صورت است.

بسیاری از هنرجویان علاقه‌مند هستند؛ بدون یادگیری نت خوانی و صرف زمان برای آن، هر آهنگی را که می‌شنوند؛ بنوازند. اگر شما هم جزء این دسته از هنرجویان تار هستید؛ باید توجه کنید که تقویت گوش موسیقایی، بسیار با اهمیت و کاربردی است؛ اما آن هم زمان می‌برد و به تمرینات مستمر و مداوم شما نیاز دارد. در نتیجه باید زمان و اشتیاق خود را به آن اختصاص دهید.

هنرجویانی که در خانواده‌های اهل هنر بزرگ می‌شوند و همیشه صدای ساز در گوششان است؛ احتمالا در کلاس تار پیشرفت سریع‌تری خواهند داشت. البته دیگر هنرجویان که علاقه‌مند هستند؛ می‌توانند با پشتکار و تمرین زیاد، این کمبود را جبران کنند. نوازندگانی که به صورت گوشی ساز می‌نوازند؛ از جنبه‌های مختلف راحت هستند. آنها می‌توانند؛ هرچه را می‌شنوند؛ با کمی تمرین بنوازند؛ اما نباید نواختن با نت را فراموش کنند. در ادامه توضیح می‌دهیم که چرا نباید فقط به گوشی نواختن اکتفا کنند.

آموزش تار به روش نت خوانی

در ادامه بررسی موضوع آموزش تار بدون نت یا با نت، به توضیح درباره روش نت‌خوانی می‌پردازیم. الفبا و حروف موسیقی «نت موسیقی» (Musical note) نامیده می‌شود. برای شناخت و آموزش موسیقی لازم است؛ در همان ابتدای کار نت‌ها را یاد بگیریم. هر نت، یک واحد صدایی است، که فرکانس و جنس خاص خود را دارد که آن را از بقیۀ حروف موسیقی متمایز می‌کند. وقتی این نت‌ها به‌طور متوالی و پشت سر هم می‌آیند؛ منجر به خلق آهنگ می‌شوند. پس موزیک از نواختن نت‌ها ساخته می‌شود.

یادگیری نت‌خوانی مانند داشتن سواد است. همان‌طور که فرد باسواد، توانایی خواندن و نوشتن را دارد و او را از افراد باسواد دیگر بی‌نیاز می‌کند؛ یادگیری نت‌های موسیقی نیز به همین شکل است. شما می‌توانید؛ هر بار برای یادگیری آهنگ دلخواه خود، دست به دامن یک مدرس شوید یا اینکه سواد موسیقی را یاد بگیرید و آهنگ دلخواه خود را از روی نت آن، اجرا نمایید.

مهارت نت‌خوانی به این معناست که بدون تمرینات قبلی بتوانید؛ قطعه‌ای جدید را از روی نت آن قطعه بنوازید. در حقیقت نت‌خوانی، تنها به معنای خواندن نت‌ها نیست؛ بلکه به این معناست که با دیدن نت یک قطعه بتوانید؛ ریتم آن را شناسایی کنید و برای نواختن آن قطعه، با سایر نوازندگان هماهنگ شوید. نت خوانی روش سنتی یادگیری موسیقی است.

یادگیری نحوۀ خواندن نت‌های موسیقی، مانند یادگیری یک زبان دیگر است. این کار با وجود حروف، نمادها و سایر قطعات تئوری موسیقی که ممکن است؛ متوجه آنها نشوید؛ می‌تواند بسیار پیچیده به نظر برسد؛ اما درست مانند یک زبان، اگر با یادگیری اصول اولیه شروع کنید و سپس به تکنیک‌های پیچیده‌تر برسید؛ می‌توانید در طول زمان آن را یاد بگیرید. در اجرای گروهی مانند ارکستر یا گروه، خواندن از روی یک نت موسیقی تضمین می‌کند، که همه هماهنگ هستند.

آیا نت خوانی بهتر است؟

برخی هنرجویان و نوازندگان که به نت‌خوانی مسلط هستند و از مهارت گوشی برخوردار نیستند؛ عملا فقط با نت می‌توانند؛ آهنگ مورد نظر خود را اجرا کنند. اینکه افراد با نت‌خوانی پیش روند و فقط با نت بتوانند؛ آهنگی بنوازند؛ اصلا بد نیست و یک متد استاندارد است که باعث می‌شود؛ هنرجو به‌طور دقیق و منظم و بدون اتلاف وقت، قطعۀ دلخواه را اجرا کند.

مخصوصا در گروه‌نوازی‌ها که نیازمند نظم و دقت می‌باشد؛ استفاده از نت بسیار مهم است؛ چرا که باعث می‌شود؛ همۀ نوازندگان با هم هماهنگ باشند و از یک الگو پیروی کنند. در نتیجه اگر می‌خواهید موسیقی را به صورت حرفه‌ای ادامه دهید؛ نباید نت‌خوانی را فراموش کنید؛ بلکه باید بر آن تسلط پیدا کنید. این کار برای کسانی که گوش قوی دارند نیز اهمیت دارد.

نوازندگانی که فقط متکی به نت هستند؛ بدون داشتن نت یک آهنگ، عملاً فلج می‌شوند. این موضوع نه تنها دلیلی برضعف آنها نیست؛ بلکه بسیاری از اساتید معتقدند؛ شیوۀ استاندارد و اصولی نوازندگی، با استفاده از نت است؛ چرا که نت یک الگو و دستورالعمل مدوّن است که نوازنده به واسطۀ آن، قطعۀ مورد نظر را دقیق و منظم می‌نوازد.

در یک ارکستر که سازهای زیادی وجود دارد؛ نمی‌توان به نوازندگان گفت آهنگ را گوش کنید و بنوازید. در یک اجرای گروهی مانند کنسرت، نت تبدیل به زبان مشترک بین نوازندگان می‌شود و همه از یک الگوی خاص و تعریف شده پیروی می‌کنند.

آموزش تار به صورت گوشی در کنار توانایی نت‌خوانی، یعنی شما می‌توانید؛ هر آهنگی را بنوازید. هنرجویانی که شروع به یادگیری تار می‌کنند؛ بهتر است مدتی با متد آموزشی مشخص پیش روند و زمانی که به سطح بالاتری رسیدند؛ گوش موسیقی خود را تقویت کنند. به این صورت هم موفق می‌شوند، که با گروه‌ها هم‌نوازی کنند و هم می‌توانند؛ آهنگ موردعلاقه‌شان را با کمی تمرین بنوازند.

نت‌خوانی به مفهوم نواختن یا زمزمۀ نت‌های موسیقی، با تمام جزئیات ریتم و آهنگ، بدون پیش‌ادراک شنیداریِ متن مکتوب آن ‌است؛ به گونه‌ای که فرد بتواند خود را با یک گروه هم‌نوازی، در اجرای همان نت‌ها تطبیق دهد. تسلط بر نت‌خوانی، علاوه‌بر سهولت هماهنگی با اعضای یک گروه هم‌نوازی، در تسریع روند یادگیری موسیقی کمک می‌کند.

نت‌خوانی پایه‌ای برای بداهه‌نوازی فراهم می‌کند و خلاقیت را تشویق می‌کند. همچنین یادگیری این شیوه، به نوازندگان اجازه می‌دهد؛ تا دریافت شخصی خود را اضافه کنند و در عین حال به آهنگ اصلی وفادار بمانند. ^{Playing by Ear vs. Playing by Reading Music}

آموزش تار بدون نت یا با نت؟

پس از بررسی ویژگی‌های هر کدام از روش‌های آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی، حال باید به این سوال بازگردیم که آموزش تار بدون نت یا با نت، کدام یک بهتر است؟ در روش گوشی، مدرس نت‌های موسیقی را برای هنرجو آن‌قدر تکرار می‌نماید؛ تا هنرجو با تقلید از وی، نحوۀ نواختن یک قطعۀ موسیقی را فراگیرد.

در روش نت‌خوانی، مدرس نت‌های قطعه‌ای را که قرار است هنرجو بنوازد؛ از روی کتاب به وی یاد می‌دهد و سپس با کنار گذاشتن کتاب، مانند روش گوشی تمرکز خود را بر روی نحوۀ نواختن هنرجو می‌گذارد. البته در این روش، نت‌ها و قطعات به قدری ساده و کوتاه شده‌اند؛ تا هنرجو بتواند به‌راحتی آنها را حفظ کند و تمرکز خود را تنها بر روی نوازندگی خود بگذارد.

برخی نوازندگان از ابتدا گوش قوی دارند و با شنیدن هر آهنگ می‌توانند؛ به سرعت آن را تحلیل کنند و نت‌های آن را تشخیص دهند. سپس به مدت زمان کمی احتیاج دارند؛ تا بتوانند نت‌ها را روی ساز خود پیاده کنند و به زیبایی آهنگ را اجرا کنند.

آنها با توانایی که در تشخیص نت‌ها با گوش و تمرین آنها دارند؛ در نهایت لذت زیادی از اجرای خود خواهند داشت. اما آیا این کار فقط برای افراد با استعداد امکان‌پذیر است؟ در جواب به این سوال باید بگوییم خیر. حتی افراد مستعد نیز در ابتدا به خوبی نت‌شناسی را یاد گرفته‌اند و سپس با تکیه بر گوش موسیقی خود، توانسته‌اند؛ اجرای سریعی از آهنگ‌ها را انجام دهند.

برای هنرجویان تازه‌کار نیز دستیابی به این مهارت امکان‌پذیر خواهد بود؛ اما باید تمرین بیشتری انجام دهند. مهارت گوش موسیقی، نه تنها برای نواختن آهنگ‌های مورد علاقۀ شما کاربرد دارد؛ بلکه در آهنگسازی و سایر فعالیت‌های موسیقی کاربردی است و به آن نیاز خواهید داشت. پس اگر ابتدای راه آموزش موسیقی هستید؛ اکنون این مهارت را بشناسید و در جهت تقویت آن عمل کنید.

برای هر نوازنده‌ای لازم است که بداند نت چیست؟ و بتواند از روی نت، ساز بنوازد؛ درعین‌حال نوازندۀ موسیقی نباید همیشه وابسته به نت باشد و صرفا از طریق دیدن نت یا فیلم متوجه شود، که نحوۀ نواختن یک آهنگ چگونه است.

یک نوازندۀ خوب موسیقی، هنگام شنیدن یک ملودی، نت‌ها را در ذهنش می‌بیند. هر دو مهارت برای خوب نواختن با دیگران در یک گروه یا موقعیت ارکستر، ضروری است؛ گوش دادن و توانایی خواندن موسیقی. واقعیت این است که نوازندگان وقتی بتوانند؛ موسیقی را بخوانند و به آنچه در اطرافشان می‌گذرد گوش دهند؛ نوازندگان بهتری می‌شوند. در نتیجه، کسب مهارت در هر دو روش گوشی و نت‌خوانی برای هنرمندان بسیار مقید است.

سخن پایانی درباره آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی

در این مقاله پیرامون این موضوع صحبت کردیم، که آموزش تار به روش گوشی یا نت خوانی، کدام مناسب‌تر است. آموزش تار بدون نت یا با نت، هر دو امکان‌پذیر است. اگر بخواهید اصولی و حرفه‌ای موسیقی را دنبال کنید؛ باید به نت مسلط شوید و مهارت خواندن نت‌ها را به دست بیاورید.

نت، الفبای موسیقی است. حالا اگر کسی ذاتاً گوش قوی دارد؛ این به نفع خودش است و اگر نت‌خوانی را در خود تقویت کند؛ یک نوازندۀ تمام‌عیار می‌شود. اگر جزء آن دسته از هنرمندان هستید که گوش قوی دارند؛ سعی کنید تئوری موسیقی و نت‌خوانی را در خود تقویت کنید.

اگر در نت‌خوانی قوی هستید و به‌راحتی یک آهنگ را از روی نت می‌نوازید؛ چه بهتر است که گوش خود را تقویت کنید تا خلاقیت و قدرت شنیداری شما بالا برود. این پاسخ به سوال آموزش تار بی نت یا با نت بود.